مدیتیشن چیست؟

مدیتیشن  یک نوع تمرین ذهنی و بدنی است. در این تمرین شخص به درون خود توجه می‌کند تا به آرامش جسمی و ذهنی دست پیدا کند. انواع تکنیک های مدیتیشن از تمرینات مذهبی شرقی بخصوص از هند، ژاپن و چین به غرب رفته است. امروزه این تکنیک ها به طور جدی برای دستیابی به سلامتی، آرامش درونی، درمان استرس، کاهش دردهای مزمن و شروع یک سبک زندگی سالم به کار می‌رود. مدیتیشن یا درون پویی متعالی در سال ۱۹۶۰ توسط ماهاریشی ماهاش یوگی به آمریکا برده شد. در آن هنگام، گزارش‌هایی از یوگی ها و استادان مراقبه و مدیتیشن هندی که توانایی دگرگونی در حالات آگاهی و کنترل اعمال بدن مانند فشار خون را داشتند، به غرب رسید. این موضوع جرقه‌ای برای محققان غربی و افرادی که بر روی روش های سلامتی کار می‌کردند بود. در سال ۱۹۷۵ هنگامی که هربرت بنسن ( HERBERT BENSON ) یکی از پزشکان معروف دانشگاه هاروارد، کتاب مشهور خود به نام { پاسخ آرمیدگی } را منتشر کرد موجب اعتماد بیشتر به این تکنیک شد. این کتاب نشان می دهد که چگونه مدیتیشن توانسته به درمان فشار خون بالا، بی‌خوابی، استرس و بسیاری از بیماری های مزمن کمک کند و همچنین موجب شادی روح و جسم افراد شود. 

برای مطالعه بیشتر در مورد استرس و درمان آن می توانید به مقاله کاهش استرس مراجعه کنید. 

در این جهان پر آشوب و جنجال هرکس آگاهانه یا ناآگاهانه در جستجوی آرامش است. انسان از زمانی که در این جهان خاکی متولد شده با پدیده های روحی و جسمی زیادی مواجه بوده است و همیشه سعی کرده برای درک عمیق و بهتره محیط اطراف و خویشتن خویش به دنبال چیزی غیر از حواس فیزیکی باشد.

 مدیتیشن به عنوان وسیله و ابزاری برای رسیدن به خویشتن خویش و آگاهی کامل، آرامش عمیق، درمان استرس، پاکسازی ذهن و رسیدن به یک سبک زندگی سالم مورد استفاده قرار می گرفته است.

برای مطالعه بیشتر در مورد سبک زندگی سالم می توانید به مقاله چطور یک سبک زندگی سالم داشته باشیم؟ مراجعه کنید. 

معنی مدیتیشن را می توان تفکر و تأمل، تعمق، تمرکز اندیشه، عبادت، مراقبه، سیر و سلوک، هنر وصال به وصال، هنر رهایی و... گفت.

مدیتیشن یک طریقت کهن و راه حلی منطقی، عمیق و علمی است. راهی برای رسیدن به معنویت در این هیاهوی زمان، و کسب آرامش که به آن سخت نیازمندیم. انسان وقتی برای لحظه‌ای با خویشتن خویش خلوت می کند در خود حس می‌کند و می‌بیند به دلیل توجه به مادی گرایی از خود دور شده اما سرانجام به فکرت خداگونه و ( من واقعی ) خویش باز می گردد و آن  خلائ ایجاد شده را پر می‌کند. مدیتیشن کمک می کند که راه حل های مشکلات و رهنمودهای پیشرفت و تکامل روحی و جسمی برای رسیدن به آرامش، از منشاء و سرچشمه معنویت بیاید. یعنی از درون دل، و منشاء ذات حق و از انرژی لایتناهی و پایان ناپذیر خدا که به وجود آورنده این هستی پر عظمت و شکوه است.

 با انجام مدیتیشن شخص احساس یگانگی عمیقی می کند و جهان را لبریز از نعمت های مادی و معنوی می‌بیند به طوری که می‌تواند از این نعمتها و برکات غنی و سرشار شود، و به حقیقت  واقعی این جهان که چیزی جز پاکی، نور، صداقت، زیبایی و عشق نیست، پی ببرد. به کمک  میدیتشن می توان انرژی کائنات را ذره ذره جذب کرد و از نیروی این انرژی، دیگران هم می توانند بهره مند شوند.

مدیتیشن در زندگی روزمره

حال که به اهمیت و تاثیر شگفت انگیز مدیتیشن پی بردید، بهتر است که از این روش در طول زندگی خود استفاده کنید. مدیتیشن چیزی نیست که تنها چند بار به کاربرده شود بلکه روشی است که سراسر زندگانی شما را سرشار از موهبتی خاص می کند. استفاده مداوم از مدیتیشن آرامشی فوق‌العاده‌ در شما ایجاد می کند.

 مدیتیشن نیاز به تمرین روزانه دارد تا تاثیر واقعی در زندگی شما بگذارد. تحول ذهنی عاطفی فقط با تمرین مداوم همراه است.

 ساده ترین راه ایجاد عادت مدیتیشن کردن، مدیتیشن اول صبح، قبل از صبحانه است.

 در صورت نیاز با دو دقیقه در روز شروع کنید، اما تصمیم بگیرید که هرگز یک روز را هم از دست ندهید. مدیتیشن  مزایای زیادی دارد که ما را ترغیب به انجام آن می کند با این حال بعد از این که عادت به مدیتیشن را در خود جای دادیم. بهتر است سعی کنیم همه انتظارات را کنار بگذاریم و این کار را تنها به خاطر خودمان انجام دهیم. درست مثل اینکه هر روز دوش بگیرید، بخورید و بخوابید. در هر صورت مدیتیشن چیزی نیست که دارای آداب و رسوم خاصی باشد بلکه روشی بسیار ساده  و دست یافتنی است. شما می توانید هر موقع که احساس نیاز کردید از آن به راحتی استفاده نمایید در هر جایی که مایل باشید می توانید در وضعیت مدیتیشن قرار گرفته و به انجام آن بپردازید. مثلاً در منزل، محل کار، اتوبوس، صحرا و مدرسه و یا هر محلی که جایگاه مناسبی برای نشستن و قرار گرفتن در وضعیت مورد نظر باشد. مدیتیشن می تواند در زندگی روزمره همراه شما و یاری دهنده شما باشد.

چگونه مدیتیشن کنیم؟

امروزه در جهان روش‌های متعددی برای انجام مدیتیشن، آموزش مدیتیشن و اینکه چگونه مدیتیشن را شروع کنیم وجود دارد. اگرچه روش و اسلوب، انواع مدیتیشن ها باهم تفاوت دارند ولی در هدف نهایی با هم به نقطه تلاقی می رسند. از این جهت آنچه که باید برای مدیتیت کننده در درجه اهمیت قرار گیرد وحدت باطنی این روش ها می باشد نه اختلاف ظاهری آنها. فرد مدیتیشن کننده با مهارت در یکی از این روش ها به راحتی می‌تواند شیوه‌های دیگر مدیتیشن را به کار گیرد و از آن استفاده کند.

مدیتیشن شهودی

در این نوع مدیتیشن از قابلیت ذهنی برای ایجاد خلاقیت و به وجود آوردن تصاویر استفاده می شود. در این گونه خلاقیت شکل و صورتی  در واقعیت وجود ندارد بلکه این ذهن است که دست به این آفرینش خیالی می زند. در این گونه مدیتیشن  شخص با درست نمودن و تصویر پردازی مثبت به آنچه که می خواهد می رسد و به پالایشی روحی و روانی نائل می شود. برای یک مبتدی شاید بهتر است که یک راهنما طرح ذهنی او را طراحی کند و از او بخواهد که روی آن به مراقبه و تفکر بپردازد و فکرش را بر آن استوار نماید برای مثال شخص مبتدی یک ترسیم یا متدی که راهنما به او گفته یا خودش در نظر دارد در ذهن آماده می کند.

نحوه اجرای مدیتیشن شهودی

✔️ ابتدا راحت بنشینید یا دراز بکشید و چشمانتان را ببندید و به طور آهسته و موزون و عمیق نفس بکشید به صورتی که صدای دم و بازدم به هیچ وجه شنیده نشود.

✔️ سپس طرح مورد نظر خود را تصور کنید و آن را برای خود انجام شده بدانید و تصور کنید که برای شماست برای مثال تصور کنید که یک جام شیشه ای روبروی شما قرار دارد که تمامی آرزوها، رویاها و خیالهای انسانی شما در درون آن است. شما می‌توانید با تمرکز روی این آرزوها، رویاها و خیالها و گذراندن یک به یک آن ها از جلوی چشم خود تمام آنچه از این ارمغان نیازمند هستید و با سرشت شما همخوانی دارد در برگیرید و آن‌ را در روبروی خود در آسمان رها کنید. می‌بینید که این ارمغان کم کم از راه منافذ های پوست شما، همراه با دم تنفس به بدن شما وارد می‌شود و به شما انرژی و استقامت و نیروی فوق العاده ای می دهد و با اتکاء به این انرژی های انسانی به آنچه که می‌خواهید می‌رسید.

مدیتیشن تمرکزی

در این روش مدیتیشن شخص می کوشد تا هدایت و تمرکز ذهن روی یک موضوع تجربی، مانند یک شاخه گل، نقطه سیاه، یک احساس خوش آیند، تمرکز بر هاله ای از نور، تمرکز بر صدای موسیقی و... تثبیت شود و مدیتیت کننده تلاش می کند که جریان دم دمی بودن ذهن را به سمتی هدایت کند که خود موجب ذخیره انرژی قابل ملاحظه‌ای برایش می‌شود و باعث می گردد که ذهن آرام گیرد و به یک آرامش و انبساط خاطر برسد. در آن زمان ذهن آرام یافته می‌تواند با ادامه مراقبه به اثرات آن دست یابد و به شکوفائی و آگاهی ذهنی و جسمی و روحی _ روانی برسد.

اما برای ایجاد تمرکز دلخواه و بدست آوردن آرامش دائمی و همیشگی بایستی در جریان این تمرکز یک مشاهده و آگاهی دائمی  و یک دید ژرف بین، برای مغز ایجاد نماییم. با تمرکز فکر روی یک موضوع، فکر از پریشانی ها مصون می ماند و به درک عالی، هوشیاری و همچنین آگاهی می رسد. ولی در این نوع تمرکز مادامی که شما مواظب فکر خود هستید آرامش  و توجه در شما وجود خواهد داشت ولی دائمی و مستمر نیست و بایستی با گام نهادن در مراحل بالاتر تمرکز (مدیتیشن) یک آرامش عمیق و دائمی و همیشگی در خویش ایجاد کرد تا هیچگاه منقطع نشود و در هر شرایطی با شخص مدیتیت کننده باشد.

مدیتیشن در ذن

  مراقبه  و مدیتیشن ذن، (ذاذن) نام دارد که دارای سه مرحله است که پس از طی این سه مرحله، انسان مدیتیشن کننده را به اشراق و دریافت حقیقت مطلق و همچنین به بصیرت جوهر هستی و بینش عمیق می رساند. این سه مرحله به شرح زیر می باشند:

مرحله اول:  در این مرحله شخص نبایستی به چیزی فکر کند و ضمن بیداری کامل با سعی خود بتواند ذهن خویش را از هرگونه افکار، امیال، رویا، خیال پردازی، آرزو، پاک سازد. برای رسیدن به این مرحله فکری مشکل، در مکتب ذن، روش ها و متد های خاصی وجود دارد، در اینجا به دو نمونه از آن اشاره می شود:

◾ طریقه نفس کشیدن:مدیتیت کننده راحت روی زمین می نشیند و با ریتمی آرام به شمارش تنفس مشغول می شود به صورتی که با هر دم و بازدم یک سمارل به حساب می آید و این شمارش تا عدد ۵٠ پیش می رود و در پایان باز دوباره می شروع به شمردن می کند، در این ردش تمام تمرکز بایستی بر روی شمارش تنفس متوجه باشد.

◾ تمرکز روی کوآن: کوآن عبارت است از یک جمله یا داستان، که در آن راز بسیار عمیق، کلیدی و خردمندانه ای وجود دارد. شخص مدیتیشن کننده بدون الهام ناگهانی هیچگاه نمی تواند با خواندن یا شنیدن و یا فکر کردن منطقی متوجه راز آن گردد و آن معما را حل کند.

در این دوره مغز برای دریافت افکار و الهامات جدید تحریک می شود. و اثر مهمی بر اخلاقیات و احساسات فرد می گذارد و یک تقوای طبیعی و نرمال در شخص به وجود می آید. و سپس قرار و آرامش خاصی در مدیتیشن کننده ایجاد می‌شود.

مرحله دوم: در این مرحله شخص به درجه بالاتری از مراقبه و مدیتیشن صعود می کند به طوری که این صعود برای خودش قابل لمس است. قدرتهای روحی به شکوفائی می رسند و تجربیات باطنی و روحی یکی پس از دیگری ظاهر می شوند.

در این مرحله هر چه شخص منظم تر، جدی تر و مصمم تر باشد ببه تجربیات کامل تر و بیشتری خواهد رسید و فعالیت‌های قسمت آگاه فرد، کاهش چشم‌گیری پیدا می کند و ضمیر ناخودآگاه از قید و بندها رها شده، و موجب آزاد شدن انرژی می شود.

این مرحله شامل تمامی دریافت ها و ارزش های مرحله اول است، این تفاوت که در این مرحله ثمره و تجربیات به دست آمده، بعد از مراقبه و مدیتیشن پایان نمی پذیرد. بلکه در تکامل و پیشرفت شخص در زندگی و هدف هایش بسیار موثر است. در این مرحله شخص به یک آرامش روحی _ روانی کاملی دست می یابد و وابستگی او به چیزهایی که تنش آور و غیر ضروری است کمتر شده و باعث آزاد شدن انرژی روحی بیشتری می شود.

تغییرات حاصله در این مرحله آنقدر محسوس و قابل لمس است که به صورت یک جهش ناگهانی و یک معجزه در نزد دیگران جلوه می‌کند. مشکلات شخص یکی پس از دیگری با راه حل های منطقی ناشی از الهامات در حالت مدیتیشن حل می‌شود و تحمل شخص در حد زیادی قرار می گیرد، و شخص به یک آرامش روحی _ روانی و توازن غیر قابل وصفی می رسد، قدرت تمرکز به صورت قابل ملاحظه ای افزایش می یابد پیوند عجیبی بین روح و جسم پدید می آید. و شخص مدیتیشن کننده دیوانه وار با نظم  و شور و شعف خاصی در این مرحله غوطه ور می شود تا از برکات زیادی برخوردار گردد و از اثرات بی نظیر آن بهره‌مند و سیراب شود.

مرحله سوم: در این مرحله شخص به یک درک جدید می‌رسد، تحولات ناگهانی در شخص ایجاد میشود و یک رهایی آزادی مطلق سرتاسر وجود شخص را احاطه می کند تمامی فشارها، کشش ها و تنش های اجتماعی، روحی، جسمی و... رها می شود آزادی به معنای واقعی کلمه او را احاطه می کند، دیگر هیچ چیز بدون اراده فرد مدیتیشن کننده نمی تواند بر وی اثر بگذارد، شخص به یک خوشبختی واقعی و کامل می رسد و همه چیز را به صورت واضح روشن می بیند و درک وی از هرچیز گسترده و عمیق می شود. فرد در این مرحله به خویشتن خویش به صورتی خیلی عمیق و روشن دست می یابد و انرژی های نهفته خویش را میشناسد و آنها را آزاد می‌کند و در جهت اهداف انسانی و واقعی خویش به کار می گیرد. تمامی تضاد هایش حل میشود از شخص به یک وحدت درونی عمیقی می رسد. مشکلات به آسانی حل می شود و نظریات جانی تازه می گیرد و شخص می تواند از نیروی خارق العاده معنوی در جهت اهداف خود استفاده کند. احساسات و عواطف به طور کامل در اختیار شخص مدیتیشن کننده قرار می‌گیرد و در مسیری که وی صلاح بداند حرکت می‌کند و به کارش می‌گیرد. و به یک زندگی جدید و کاملی با دریافت ها و الهامات غیر قابل وصفی دست می‌یابد.

نحوه اجرای مراقبه در ذن

مدیتیشن کننده در جایی بدون سر و صدا قرار می گیرد و یک پتویی به اندازه ١ × ١ متر را روی زمین پهن می‌کند. و راحت روی آن می نشیند. سپس با آرامش خاصی پای چپ را از زانو خم کرده و بر روی ران پای راست قرار می دهد سپس پای راست را از زانو خم نموده و بر روی ران پای چپ قرار می دهد (حالت لوتوس یوگا) سپس در حالی که سر و ستون فقرات و ناف در یک راستا قرار گرفته است با چشمان باز به آرامی ریه را کاملا از هوا پر می کند در این حال تمامی توجه خویش را بر ذوی نجوه دم و بازدهم متمرکز می سازد. این عمل را بارها و بارها تکرار می نماید و هر بار سعی می کند که توجه بیشتری را معطوف نحوه دم و بازدم کند و با تمرکز بیشتری به این مسأله بپردازد.

بعد از چند روز که بدین صورت روزی حداقل یک ساعت تمرین کرد برای بدست آوردن تمرکز و توجه بیشتر و همچنین رسیدن به حالت دلخواه این بار از روش شمارش استفاده می کند  و به همان صورت لوتوس می نشیند و با شمارش از ١ تا ۵٠ سعی می کند تا توجه و تمرکز یابد. با پیشرفت در بدست آوردن تمرکز به مراقبه روی کوآن ها می پردازد.

با دقیق شدن در این روش و انجام مراقبه ممتد و پی گیر، مدیتیشن کننده به یک آرامش درونی می رسد و بر اعمال و رفتار خویش تسلط پیدا می کند و به اعماق درون دست می یابد و به یک وحدت با خویش می رسد. شخص تمام افکار اضطراب آور و تنش زا را به کنار می زند و در یک لذت عمیق درونی غوطه ور می شود و با روح هستی گره می خورد و آگاهی را از سرچشمه می گیرد.

مدیتیشن ماه کامل: این مدیتیشن را نشسته یا خوابیده میتوانید انجام دهید.

 ✔️ اول عود با اسانس اسطوخودوس، صندل یا هر اسانس دیگری روشن کنید به طوری که راحت هستید قرار بگیرید و چشمانتان را ببنیدید، وقتی اماده شدید چند نفس عمیق بکشید  و از بدن فیزیکی خودتون آگاه شوید ماه را در بالای سر و زمین را در زیر خود حس کنید  ✔️ خودتان را در فضای مقدسی تصور کنید ماه در بالای سرتان قرار دارد و در آن لحظه فقط شما و ماه وجود دارید

از خودتان این سوال را بپرسید: از چه چیزی باید خودم را رها کنم؟

برای پیدا کردن جواب به خودتان وقت بدهید

✔️ تصور کنید اشعه ماه مانند آبشاری از صلح و آرامش بر روی شما می ریزد

نفس عمیق بکشید، با هر دم صلح و عشق را فرو ببرید  و با هر بازدم انرژی منفی و آزار دهنده را بیرون دهید. تنفس ها را تکرار کنید، دم و بازدهم

اگر جوابی برای سوالتان نیافتید مهم نیست زیرا شما این سوالات را به کائنات داده اید و به زودی به شما پاسخ خواهند داد

نور ماه تمام انرژی منفی و افکار منفی را می شوید و تمام تاریکی ها با هر دم و بازدم شما شسته می‌شود.

  ✔️ حالا تصور کنید که چاکرا های شما تک به تک با نور ماه شسته می‌شوند از چاکرای تاج شروع کنید

زمانی که تمام چاکرا هایتان با نور ماه شسته شد می‌توانید لذت، صلح و آرامش را در قلبتان احساس کنید.

✔️ از ماه بخواهید روحتان را شستشو دهد

هنگامی که با نور ماه دوش گرفتید دستتان را روی قلبتان بگذارید و بگوید

{ من در اين لحظه تمام افکار منفی را آزاد می‌کنم }

{ من آزاد هستم از هرچه که سعی دارد مرا به بند بکشد ‌}

{ من آماده به دوش کشیدن فرصت های جدید هستم }

{ عشق را می‌پذیرم }

{ به زندگی جدید بله می گویم }

{ سپاسگذارم از خداوند، فرشتگان و ماه }

✔️  سپس چشمانتان را باز کنید

 به یاد داشته باشید که مدیتیشن ماه کامل انرژی عظیمی با خود به همراه دارد بنابر این آرامش خود را در هنگام مدیتیشن حفظ کنید و تمام  انرژی های منفی را از خود دور کنید.

مشکلات هنگام مدیتیشن

در زمان مراقبه، شاید بارها این سوال برایتان پیش بیاید که آیا من به درستی مدیتیشن می‌کنم؟ این سوال دو اشکال بزرگ به وجود می آورد:

١. فکر شما را مشغول می‌کند و باعث از بین رفتن تمرکزتان می شود

٢. وقتی نتوانید جواب رضایت بخشی برای سوالتان پیدا کنید نسبت به کاری که انجام می دهید بی انگیزه می شوید  و حتی شاید منصرف شوید

بهترین کار این است که ذهنتان را رها کنید و فقط تمرین کنید، گذشت زمان به شما نشان خواهد داد که درست میدیتشن می‌کنید یا نه

برسی چند اشتباه در حین مدیتیشن:

١. به خواب رفتن در هنگام مدیتیشن

خیلی از  آدما در هنگام مدیتیشن نمی‌توانند بیدار بمانند و به خواب می روند به خصوص زمانی که تازه تمرینات خودشون رو شروع کردند. دلیل این حالت این است که ذهن ما از حالت سکون خسته میشود و به خواب می‌رود که این اتفاق یک مکانیسم دفاعی ذهن در برابر سکون است.

راهکار: اگر اول صبح مدیتیشن می کنید سعی کنید قبل از آن یوگا انجام دهید تا ذهن و بدنتان بیدار شود.

برای مطالعه بیشتر در مورد یوگا می‌توانید به مقاله یوگا چیست؟ مراجعه کنید. 

از روغن های معطر یا عود های دست ساز استفاده کنید تا قبل از مدیتیشن ذهنتان بیدار شود پیشنهاد من رایحه لیمو است.

٢. راحت نبودن از لحاظ جسمی

یکی از مشکلات رایج هنگام مدیتیشن، راحت نبودن فیزیکی هستش کمر درد یا پا درد باعث می‌شود نتوانیم هنگام مدیتیشن درست بنشینیم.

راهکار: بالشتک های مناسب مدیتیشن یا کوسن های مدیتیشن تهیه کنید. 

٣. نمیتوانیم مدت زمان زیادی در یک جا بی حرکت بمانیم

بیشترین ناراحتی جسمی برای بعضی از افراد، ثابت ماندن در طول مدیتیشن است. بی‌قراری یک مکانیسم دفاعی دیگر ذهن دربرابر سکون است همانطور که تمرین مدیتیشنتان را ادامه می دهید با گذشت زمان اینکار راحت تر می شود

راهکار:  در سنت یوگای اشتانگا در مدیتیشن، چهارمین گام به سوی مراقبه، پراتیاهارا است که به  کناره گیری حواس معنا می شود در این مرحله از مراقبه فرد یاد میگیرد که خود را از احساسات فیزیکی و عاطفی جدا کند.

روی تنفستان تمركز کنید تمرکز بر تنفس ساده ترین راه برای آرام نگه داشتن ذهن است.

۴. افکاری که در حین مدیتیشن باعث حواس پرتی می‌شود

حقیقیت این است که افکار منحرف کننده در طول مدیتیشن مشکل چندانی ندارند بلکه فقط بخشی از تمرین مدیتیشن هستند روند تبدیل شدن به ناظر افکارمون بخش بزرگی از فرایند مدیتیشن است.

راهکار:  فضای اختصاصی مدیتیشن برای خودتان در خانه بسازید

تعداد نفس هایتان را در حین مدیتیشن بشمارید

این یک تمرین عالی برای رام کردن ذهن است. 

گوش دادن به آهنگ مدیتیشن در هنگام تمرین میتواند کمک کننده خوبی به شما باشد.

در آخر مدیتیشن تمرینی برای رهایی از ترس، استرس، سردرگمی، افکار پوچ و پریشانی است

می توانید با مدیتیشن تمام انرژی های مثبت درونی و کیهانی را در خود جمع کنید و آرامشی بی نظیر به زندگی خود فرا بخوانید. 

همچنین با تشکر از حسین نجاتی و کتاب [چگونه مدی تیشن کنیم]، ایشان که منبع خوب ما در حین نوشته مقاله بودند.

ممنون که تا آخر با ما همراه بودید.

نظرات، مشکلات و  احساسات خود را درباره مدیتیشن برای ما بنویسید.

تیم ابراسمارت می تواند  شما را در حین تمرین مدیتیشن همراهی کند و به سوالاتتان در این مورد پاسخ دهد.