درحالی که حباب دات کام در این دهه(Bubble dot com) ها به یکی از مشهور ترین موضوعات اقتصاد آنلاین آمریکا و بورس نزدک تبدیل شده است، ولی بازبینی و (NASDAQ) مرور این اتفاق چه پیامی برای ما دارد و چه کمکی در پیش بینی آینده اقتصاد به ما خواهد کرد؟ از دیدگاه اتاق فکر ابراسمارت، این موضوع به دو فرضیه مهم برای پیش بینی آینده اقتصاد آنلاین در دهه جدید منتهی می شود: تکرار حباب دات کام در بازار بورس کشورهای تازه توسعه یافته، مانند ایران و تکرار آن در دهه پیش رو در حوزه شرکت های فناوری جهانی مانند تسلا. با این حساب نباید فرض کنیم که طوفان تکرار نخواهد شد، بلکه باید از رخدادهای گذشته برای پیش بینی آینده استفاده کنیم تا ضررهای مالی کمرشکنی که اقتصاد در گذشته متحمل شده است دوباره اتفاق نیفتد. با بررسی هایی که در ادامه این مقاله مطالعه خواهید کرد، بیشتر به جزئیات این موضوع نزدیک می شوید. تیترها و فهرست حباب چگونه شکل می گیرد؟ زمینه شکل گیری حباب در ایران شرکت های عامل شکل گیری حباب در ایران احتمال وقوع مجدد حباب در شرکت های فناوری آمریکا کشورها و جهان چگونه باید از بروز مجدد آن جلوگیری کنند؟
حباب دات کام چگونه شکل می گیرد؟ هرچند صحبت راجع به شکل گیری حباب دات کام موضوعی تکراری است، اما درکل شکل گیری یک حباب در بازار سرمایه موضوعی متفاوت است. درواقع حباب دات کام مربوط به تجارت های اینترنتی آنلاین آمریکا بود، اما یک حباب می تواند در هر زمینه ای شکل بگیرد. متخصصان بازارهای سرمایه گذاری و بورس، بطور کامل با این موضوع آشنا هستند. تشکیل یک حباب، به بیانی ساده، تشکیل یک فضا و جو هیجانی، بصورت طولانی مدت در بازار می باشد. این روند را یک اتفاق یا یک نوآوری شروع می کند. این نوآوری برای روند هیجانی، مردم جالب، هیجان انگیز و صاحب آینده بشریت است. معمولا اتفاقات کوتاه مدت تری را ایجاد می کنند و حباب هایی که با نوآوری می توانند شکل بگیرند، طولانی مدت هستند. سرمایه گذاران اغلب جذب سرمایه گذاری در این شرکت های نوآوری می شوند، با اینکه آن شرکت ها می توانند یک شرکت سوری باشند و به سودآوری در آینده نرسند. به دلیل اینکه این نقاط ضعف در اوایل قابل مشاهده نیستند، پس سرمایه گذاران دلیلی برای انجام ندادن این سرمایه گذاری نمی بینند. با گذشت مدتی و فاش شدن سوری بودن این شرکت ها، سرمایه گذاران بطور ناگهانی اقدام به فروش سهام خود می کنند و بازاری قرمز را ایجاد می کنند. شرکت های بسیاری در این بین واقعی هستند و به سودآوری بالا می رسند، اما با ترکیدن حباب این شرکت ها هم ضربه شدیدی می خورند.
زمینه شکل گیری حباب در ایران در حقیقت همچین اتفاقی در ایران هنوز به رخداد نرسیده است، اما همه ما با حال و هوای پریشان و دیوانه وار شاخص بورس ایران آشنا هستیم و مشاهده کرده ایم که چگونه سقوط هایی همزاد با این مسئله را تجربه کرده است؛ پس بدیهی است که اگر زمینه آن شکل بگیرد، به آسانی این اتفاق را ببینیم. به آسانی می توانیم بگوییم که به دلیل جا افتادن شرکت های واقعی تجارت آنلاین در بین مردم آمریکا پس از اتمام آن مسئله، دیگر در زمینه تجارت آنلاین رخ نخواهد داد؛ زیرا این تجارت به ثباتی رسیده است. اما در کشورهای درحال توسعه ای مانند ایران که به تازگی به اهمیت و کاربرد استارتاپ ها پی برده شده است، زمینه شکل گیری مجدد حباب دات کام نسخه دوم وجود دارد. زیرا با استقبال سرمایه گذاران بورس تهران از ورود استارتاپ ها به فرابورس، همان اتفاقات سال بورس آمریکا 2000 تا 1995 های درحال رخ دادن است. سقوط سنگین سالهای اخیر بازار بورس تهران به حجوم مردم عادی به سرمایه گذاری در بورس (با حمایت و تشویق دولت) اتفاقی کاملا مشابه بود. یک جو و فضای هیجانی توسط دولت ایجاد شد که باعث استقبال بی سابقه مردم و در نهایتا ترکیدن این جو شد. همچنین این اتفاق نه تنها باعث احتیاط و نزدیک نشدن به حباب دات کام نمی شود، بلکه جو بازار را به آن هدایت می کند. بازاری که سالهاست بعد از سقوطی سخت رنگ سبز را به خود ندیده، به هر قیمتی خواهان سوددهی مجدد برای سرمایه گذاران است. پس حمایت و استقبال از استارتاپ ها می تواند راهکاری برای این دسته از سرمایه گذاران باشد که همین دلیل اصلی بوجود آمدن حباب آنلاین در ایران خواهد بود.
شرکت های عامل شکل گیری حباب در ایران در ایران به دلیل محدودیت های حکومتی، تا قبل از ورود شرکت تپسی به فرابورس، امکان نداشت هیچ شرکتی بتواند به این موضوع به عنوان یک ایده امکان پذیر فکر کند، زیرا شکستن این محدودیت ها به قدرت و سرمایه ای قوی برای جنگیدن نیاز داشت. اکنون که تپسی به این موفقیت رسیده و بطور مطمئن کسب و کارهای آنلاین گسترده به سمت فرابورس حجوم خواهند آورد، زمینه حباب در ایران شکل گرفته است. البته بطور مطمئن این برداشت به این معنی نیست که استارتاپ ها نباید به سمت بورس حرکت کنند، اما حجوم استارتاپ ها به سمت بورس بازار را ناپایدار می کند.
احتمال شکل گیری حباب در بازار سهام شرکت های فناوری آمریکا همانطور که در اول مقاله اشاره شد، این حباب می تواند در هر نوآوری شکل بگیرد. شاید بعد از فناوری در زمینه بیولوژی و زیست شناسی شکل بگیرد! هرچیزی که آینده بشر را در دست داشته باشد. خیلی از افراد پیش بینی می کنند که شرکت های فناوری کنونی آمریکا مانند تسلا، اسپیس اکس و ... که با استقبال بالای سرمایه گذاران همراه هستند می توانند این اتفاق را باری دیگر، اینبار در زمینه شرکت های تکنولوژی تکرار کنند. به این دلیل که اکثر شرکت های فناوری، در کنار داشتن سهام گران قیمت و سبزرنگ، از سوددهی و درآمد پایینی در کسب و کارشان بهره مند هستند که این مورد بطور دقیق همان سوری بودن شرکت را تا اندازه ای نشان می دهد.
اما از نظری می توان این پیش بینی را بطور کامل رد کرد. در مرحله اول می توان گفت که حباب دات کام در نتیجه شرکت هایی شکل گرفت که هیچ نوع دارایی ملموس و قابل مشاهده ای نداشتند و صرفا نمادهایی بودند که قول این دارایی هارا در آینده می دادند. از این دسته شرکت ها، شرکت هایی همچون آمازون و... که به قول خود عمل کردند و ثابت کردند شرکت هایی واقعی هستند، از این اتفاق جان سالم بدر بردند. اما شرکت های فناوری نامبرده همگی بر دارایی های ملموس تمرکز دارند. شاید ایده های جدیدی مانند متاورس و... که غیرفیزیکی هستند تا اندازه ای مجدد این خطر را ایجاد کنند، اما اکثر شرکت ها بر کالاهای فیزیکی تمرکز دارند که زیربنایی سفت و محکم را ایجاد می کنند. در مرحله دوم باید بدانیم که حوزه های فناوری و تجارت آنلاین تقریبا بهم وابسته و یکی هستند، پس امکان رخداد مجدد حباب در این حوزه به صفر می رسد.
کشورها و جهان چگونه باید از بروز مجدد آن جلوگیری کنند؟ بعد از بروز این اتفاق، حباب دات کام تبدیل به یکی از موضوعات داغ اقتصاد و کسب و کار شد. مدیران موفق به دنبال معیارهای کلیدی می گردند که مدیران موفقی مانند جف بزوس توانستند با آنها از این شرایط سخت عبور کنند و شرکت را نجات دهند. اگر سیستم بانک مرکزی کشورها نظارت های ویژه ای را با توجه به الگوهای مربوط به شکل گیری یک حباب بر روی بازار انجام دهند، می توان بصورت منظم اثرات آن را خنثی کرد، اما با توجه به اینکه در بازار همیشه و همیشه جو هیجانی خرید سهام وجود خواهد داشت. امروزه با مطالعه عمیق تر و منابع دیده نشده درباره حباب دات کام می توانید دانش با ارزشی را برای مدیریت بکار گیرید. تمام/
